Antidepresanlar, kişiden kişiye farklı yanıtlar gösteren ilaçlardır. Bu nedenle antidepresan tedavisinin etkili ve güvenli olması için bireyin genetik yapısına göre planlanması önemlidir. Farmakogenetik testler sayesinde, hangi antidepresanın hangi birey için uygun olduğunu ve hangi dozda verilmesi gerektiğini öngörmek mümkündür.
CYP2D6 geni, fluoksetin, paroksetin, venlafaksin, nortriptilin ve duloksetin gibi ilaçların metabolizmasında görev alır. Ultrarapid metabolizer olan bireylerde ilaç hızlı parçalanır ve etkisiz kalabilirken, yavaş metabolizerlerde toksisite riski artar. CYP2C19 geni ise sitalopram, essitalopram, sertralin ve amitriptilin gibi ilaçları etkiler. Bu gendeki farklılıklar, ilacın plazma düzeyini belirler; yavaş metabolizasyonda yan etki riski artabilir. SLC6A4 (Serotonin Taşıyıcı Geni), SSRI yanıtı ile ilişkilidir ve kısa alel taşıyan bireylerde tedaviye yanıt düşük olabilir. HTR2A (Serotonin Reseptör Geni) ise antidepresan yanıt süresi ve etkinliği üzerinde etkilidir.
Doğru antidepresan seçimi yapılmasını sağlar. Yan etki riski, özellikle sedasyon, kilo alımı ve ajitasyon gibi etkiler, önlenebilir. İlaç deneme-yanılma süresi kısaltılırken, tedaviye uyum da artar.
İlk kez antidepresan başlanacak bireylerde, geçmişte birden fazla antidepresan denemiş ama yanıt alamamış kişilerde, antidepresan yan etkileri nedeniyle tedaviyi bırakmış bireylerde ve psikiyatri hastalarında ilaç uyumsuzluğu veya dirençli depresyon durumlarında farmakogenetik testler önerilmektedir.
45 yaşında kadın hasta, son 3 yılda 4 farklı antidepresan kullanmış ancak hiçbirinden yanıt alamamıştır. Yapılan CYP2D6 ve CYP2C19 testleri sonucunda, hem fluoksetin hem de sitalopram metabolizmasının yavaş olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar doğrultusunda nortriptilin düşük dozda başlanmış ve 6. haftada belirgin klinik düzelme gözlenmiştir.
Antidepresanlar için farmakogenetik testler, özellikle uzun süredir tedaviye yanıt alınamayan veya ciddi yan etki yaşayan bireylerde kişiye özel yaklaşım sağlar. Bu testler, tedavi sürecini daha etkili, güvenli ve tahmin edilebilir hale getirir.
